تابآوری ملی چندوجهی: تحلیل رویکرد رسانه تابآوری ایران
در جهانی که با مخاطرات جهانی نظیر همهگیریها، تنشهای ژئوپلیتیکی و بحرانهای اقتصادی مواجه است، مفهوم «تابآوری» از یک اصطلاح روانشناختی صرف فراتر رفته و به ضرورتی ملی، اجتماعی و فرهنگی بدل شده است.
«رسانه تابآوری ایران» (با آدرس resiliencemedia.ir) که به عنوان یک مرجع تخصصی رسانهای در این حوزه در کشور فعالیت میکند، با تمرکز بر ابعاد گوناگون این مفهوم، نقشی حیاتی در تبدیل دانش تخصصی به یک گفتمان عمومی و کاربردی ایفا کرده است.
این رسانه با ساختار محتوایی خود که شامل محورهای خانه، خانواده، جامعه، اقتصاد، فرهنگ، رسانه، تابآوری اجتماعی، آموزش تابآوری و مددکاری اجتماعی است، یک چارچوب جامع برای درک و توسعه «تابآوری ملی چندوجهی» ارائه میدهد.
این مقاله به تحلیل این رویکرد و اهمیت آن در بهبود سلامت روان و پایداری جامعه ایرانی میپردازد.
مبانی و چشمانداز: از رسانهگری تا تابآوری اجتماعی
رسانه تابآوری ایران با هدف ایجاد یک مرجع علمی، معتبر و رسانهای برای مقابله با پراکندگی و نادرستی اطلاعات در حوزهٔ روانشناختی تأسیس شده است.
این رسانه، تابآوری را نه صرفاً توانایی فردی، بلکه ظرفیت یک سیستم (فرد، خانواده، جامعه) برای گذر موفق از ناملایمات و بازگشت به حالت تعادل یا حتی رسیدن به سطح عملکردی بالاتر تعریف میکند.
- مأموریت اصلی: تبدیل مفاهیم روانشناسی مثبت و علم تابآوری به زبانی کاربردی و رسانهای متناسب با فرهنگ بومی ایرانی، با تمرکز بر انتقال سریع و مؤثر اطلاعات.
- تابآوری اجتماعی: یکی از کلیدیترین مفاهیم مورد تأکید این رسانه، «تابآوری اجتماعی» است. تابآوری اجتماعی به معنای توانایی اقشار مختلف یک جامعه برای حفظ وحدت، انسجام و پویایی در برابر شوکها و فجایع است. رسانه تابآوری با تأکید بر این موضوع، رویکرد پارادایمی خود را از تمرکز صرف بر تابآوری فردی به توسعهٔ ظرفیتهای جمعی سوق داده است. این امر مستلزم درک عمیق از زیرساختهای جامعه، یعنی خانواده، اقتصاد و فرهنگ است.
محورهای بنیادین تابآوری: خانواده و جامعه
بر اساس فهرست محتوایی رسانه، خانواده و جامعه هسته اصلی توسعه تابآوری را تشکیل میدهند:
الف) خانواده: سنگ بنای آموزش تابآوری
رسانه تابآوری ایران بهدرستی تشخیص داده است که آموزش تابآوری از «خانه» آغاز میشود. خانواده اولین نهاد اجتماعی است که مهارتهای اساسی مقابله با استرس، تنظیم هیجان، و حل مسئله را به اعضا منتقل میکند. محتوای تولید شده در این بخش بر موضوعاتی چون فرزندپروری تابآورانه، سبک زندگی سالم و خودمراقبتی متمرکز است. نقش خانواده در ارتقاء خودباوری و گفتگوی اجتماعی، عنصری است که میتواند شکافهای نسلی و اجتماعی را در زمان بحران کاهش دهد.
ب) جامعه: واکاویهای اجتماعی و مداخلات تخصصی
بخش «جامعه» به تحلیل تابآوری در سطوح کلان میپردازد. این شامل ظرفیت محلهها (با رویکرد محلهمحوری)، سازمانها و نهادهای مدنی در مواجهه با تهدیدهای ترکیبی (مانند بحرانهای زیستمحیطی و اقتصادی) است. تأکید بر تقویت تابآوری اجتماعی به عنوان یک وظیفه مشترک و آموزش تابآوری برای اقشار خاص (مانند سالمندان و نابینایان) نشاندهنده یک رویکرد جامعنگر و فراگیر است. این نگاه تخصصی، به تحلیل راهبردهای رسمی دولت و NGOها در ارتقاء تابآوری ملی نیز میپردازد.
بُعد ساختاری: اقتصاد و فرهنگ
تابآوری تنها یک مسئله روانشناختی نیست؛ بلکه عمیقاً با پایداری اقتصادی و هویت فرهنگی در هم تنیده است.
الف) اقتصاد: تابآوری سازمانی و مالی
در بخش اقتصاد، رسانه تابآوری ایران به مفاهیمی چون تابآوری سازمانی و ظرفیت بنگاهها برای حفظ کارکرد و بازسازی پس از شوکهای مالی و مدیریتی میپردازد. در عصر کنونی، موضوعاتی نظیر هوش مصنوعی و تابآوری سازمانی نیز مورد توجه قرار گرفتهاند که نشاندهنده بهروز بودن محتوای رسانه است. هدف، توانمندسازی ساختارهای اقتصادی برای مقاومت در برابر بحرانهای مالی و حفظ اشتغال و معیشت مردم است.
ب) فرهنگ: بومیسازی و معنویت
رسانه تابآوری ایران با درک اهمیت ریشههای فرهنگی، مأموریت خود را تبدیل مفاهیم جهانی به فرهنگ بومی ایرانی قرار داده است. بخش فرهنگ نه تنها به ابعاد فرهنگی تابآوری محلهمحور توجه دارد، بلکه بر ارزشهای معنوی و اخلاقی نیز تأکید میکند. این رسانه معتقد است که تابآوری بدون معنویت، ناقص خواهد بود؛ چرا که مفاهیمی مانند تابآوری در اسلام (نیروی درونی) و تبدیل «صبر» به «توانمندسازی چندبعدی»، ریشههای بومی مقاومت و پایداری جامعه ایرانی را تقویت میکنند.
ابزارها و میدان عمل: رسانه، آموزش و مددکاری
فهرست محتوایی رسانه تابآوری ایران، سه ابزار اصلی را برای تحقق اهداف خود معرفی میکند: رسانه، آموزش و مددکاری اجتماعی.
الف) رسانه: معماری آگاهی
رسانه تابآوری ایران خود را «معمار آگاهی» میداند. در بخش رسانه، هدف، نه صرفاً اطلاعرسانی، بلکه ترویج یک نگاه علمی، پژوهشی و فرهنگی به تابآوری است. ویژگیهای کلیدی این رسانه شامل استقلال، راستیآزمایی، مقابله با انتشار شایعات، شفافسازی، و استفاده از زبانی ساده است. تولید محتوای دیجیتال جذاب (پادکست، ویدئو، اینفوگرافیک) در کنار تحلیل دامنه و تأثیر رسانه بر اکوسیستم تابآوری، جایگاه آن را به عنوان یک مرجعیت یگانه تثبیت کرده است.
ب) آموزش تابآوری: از دانش تا مهارت
آموزش، قلب فعالیتهای این نهاد است. هدف از آموزش تابآوری، گذار از دانش صرف به توسعهٔ مهارتهای کاربردی است. برگزاری دورههای تخصصی، ترجمه کتابهای مرجع و تولید محتوای آموزشی برای گروههای مختلف، مانند مددکاران اجتماعی و عموم مردم، بخش مهمی از مأموریت این رسانه را تشکیل میدهد. خروجی بزرگ این آموزش، ارتقاء افراد از یک حالت انفعالی به حالتی توانمند، هدفمند و برخوردار از خودباوری است.
ج) مددکاری اجتماعی: توسعه و حفظ تابآوری حرفهای
حضور پررنگ بخش مددکاری اجتماعی نشاندهنده تمرکز رسانه بر بُعد عملیاتی و تخصصی تابآوری است. مددکاران اجتماعی در خط مقدم مواجهه با آسیبها و بحرانهای اجتماعی قرار دارند. محتوای این بخش بر توسعه و حفظ تابآوری حرفهای مددکاران، واکاویهای اجتماعی و مداخلات تخصصی تأکید دارد. این رویکرد عملی، تابآوری را به یک ابزار مداخلهای در بحرانهای اجتماعی تبدیل میکند و کارزارهای رسانهای را برای حمایت از این قشر تخصصی به کار میگیرد.
نتیجهگیری: تابآوری به مثابه پایداری ملی
رسانه تابآوری ایران با ایجاد یک چارچوب محتوایی منسجم و چندوجهی (خانه، خانواده، جامعه، اقتصاد، فرهنگ، رسانه)، توانسته است تابآوری را از یک بحث آکادمیک به یک دغدغه عمومی و ملی ارتقاء دهد.
این رسانه، با تلفیق تعهد علمی و مسئولیت فرهنگی، نقش محوری در ارتقای سلامت روان جامعه و تحقق اهداف «تابآوری ملی چندوجهی» ایفا میکند.
تأکید بر معنویت در کنار علم، بومیسازی مفاهیم، و تمرکز بر مددکاری اجتماعی به عنوان بازوی اجرایی، رسانه تابآوری ایران را به یک مرجع قدرتمند و مستقل تبدیل کرده است که به جامعه میآموزد چگونه در برابر ناملایمات، نه فقط دوام بیاورد، بلکه شکوفا شود و به سوی پایداری حرکت کند.
این رسانه، نماد و صدای تابآوری ایران در شبکه جهانی اینترنت است و پلی میان دانش تخصصی و نیازهای روزمره جامعه ایجاد کرده است.
