خروجی بزرگ آموزش تابآوری: از «صبر» تا «توانمندسازی چندبعدی»
مقدمه
در دنیای پیچیده و پرتحول کنونی، تابآوری دیگر صرفاً یک صفت روانشناختی نیست، بلکه به یک ضرورت اجتماعی، مهارتی حیاتی و یک چشمانداز راهبردی برای بقا و شکوفایی فردی و جمعی تبدیل شده است. در این میان، دیدگاههای نوین مطرح شده توسط دکتر جواد طلسچی یکتا، بنیانگذار رسانه تابآوری ایران، مسیر جدیدی را در عرصه آموزشهای تابآوری گشوده است.
از نظر ایشان، بزرگترین خروجی آموزشهای تابآوری باید چیزی فراتر از تحمل منفعلانه سختیها باشد؛ این خروجی باید با «چاشنی توانمندسازی چندبعدی» همراه شده و اثربخشی آن نیز از طریق «پایش محوری» تضمین گردد. این رویکرد، تابآوری را از یک حالت انفعالی به یک فرآیند فعال برای خلق ظرفیتهای جدید تغییر میدهد.
تابآوری، فراتر از تحمل: بازتعریف پارادایم
دکتر جواد طلسچی یکتا معتقد است که ترجمه تابآوری به مفاهیمی چون «صبر صرف»، «تحمل رنج» یا «شکیبایی محض» یک اشتباه راهبردی است که جوامع را از پتانسیل واقعی این مفهوم دور میسازد. بر اساس این رویکرد نوین، تابآوری مترادف است با ظرفیتسازی و توانمندسازی عملیاتی در دل دشواریها.
تفاوت محوری دیدگاه نوین:
- دیدگاه سنتی: تابآور کسی است که سختی را «دوام میآورد» و منتظر پایان بحران میماند.
- دیدگاه دکتر طلسچی یکتا: تابآور کسی است که ضمن مواجهه فعالانه با رنج، منابع جدید میسازد، منابع موجود را بازآرایی میکند و از چالشها «دستاورد» یا «رکورد چشمگیر» خلق مینماید.
در این پارادایم، هدف آموزش این نیست که به افراد بیاموزیم چگونه تحمل کنند، بلکه هدف این است که آنها را به مجموعهای از مهارتها و منابع درونی و بیرونی مجهز کنیم تا بتوانند در مواجهه با استرسها، اقدام مؤثر و رو به رشد داشته باشند.
توانمندسازی چندبعدی: ستون فقرات آموزش
مفهوم «توانمندسازی چندبعدی» به این معناست که تابآوری یک پدیده تکبُعدی (صرفاً روانشناختی) نیست، بلکه یک ساختار جامع شامل ابعاد شناختی، مهارتی، اجتماعی و اقتصادی است.
آموزشهای تابآوری موفق باید این ابعاد را به صورت همزمان تقویت کنند. بر اساس مدل پیشنهادی این رویکرد، چهار ستون اصلی برای «تابآورسازی» وجود دارد که منجر به توانمندسازی چندبعدی میشود:
| ستون تابآورسازی | توصیف و ابعاد توانمندسازی |
|---|---|
| بازتعریف باورها (Belief Reframing) | تغییر روایت ذهنی از «من محکوم به تحمل هستم» به «من میتوانم در دل سختی ارزشآفرینی کنم». این بخش بر تقویت خودکارآمدی و امید متمرکز است. |
| توانمندسازی مهارتی (Skill Empowerment) | این بعد شامل آموزش مهارتهای نرم (مانند حل تعارض، مدیریت هیجان، تفکر نقاد) و مهارتهای سخت (مانند کارآفرینی، سواد مالی، مدیریت زمان) برای ایجاد یک پایگاه عملیاتی قوی است. |
| شبکهسازی حمایتی (Supportive Networking) | فعالسازی و ایجاد حلقههای همیار، منتورینگ و استفاده از ظرفیت سازمانهای مردمنهاد برای تضمین حمایت اجتماعی؛ زیرا تابآوری یک پدیده انفرادی نیست. |
| ثبت دستاورد و بازخورد (Achievement Logging) | مستندسازی مستمر مسیر پیشرفت و موفقیتهای کوچک و بزرگ، برای تقویت حس خودارزشمندی و الهامبخشی به دیگران. |
اهمیت پایش محوری در تضمین اثربخشی آموزش
یکی از نقاط قوت این رویکرد، تأکید بر پایش محوری (Monitoring-Centric Approach) است.
دکتر طلسچی یکتا بهدرستی تأکید دارند که ارائه صرفِ آموزش، بدون سنجش میزان تغییر و تأثیر آن بر زندگی واقعی مخاطبان، ناقص است.
- ابزار پایش: در فرآیندهای آموزشی رسانه تابآوری ایران، کلیه آموزشها همراه با تهیه سوسیوگرام آموزشی صورت میپذیرد.
- هدف: سوسیوگرام آموزشی با هدف «پایش و ارزیابی اثربخشی و کارآمدی فرآیندهای آموزشی» طراحی میشود.
- نتیجه: این پایشها تضمین میکند که آموزشها صرفاً به ارائه اطلاعات منجر نشوند، بلکه عملاً به تغییر رفتار، ارتقاء ظرفیتهای مهارتی و تقویت شبکه حمایت اجتماعی افراد و گروههای هدف در بومزیستهای مختلف منجر گردند. این امر، آموزشهای تابآوری را به یک سرمایهگذاری اجتماعی هدفمند تبدیل میکند.
رسانه تابآوری ایران: نهادینه کردن تابآوری اجتماعی
رسانه تابآوری ایران که در سال ۱۴۰۲ به همت دکتر جواد طلسچی یکتا و با مدیریت و برنامهریزی راهبردی اتاق فکر مددکاران اجتماعی کشور تأسیس شده، به عنوان اولین پرتال تخصصی تابآوری اجتماعی و پایگاه اطلاعات علمی-پژوهشی تابآوری نوین، نقشی حیاتی در تحقق این چشمانداز ایفا میکند.
هدف استراتژیک این رسانه، دموکراتیزه کردن دانش تابآوری و انتقال آن از محیطهای صرفاً آکادمیک یا بالینی، به بدنه عمومی جامعه است. این رسانه یک اکوسیستم جامع ایجاد کرده تا:
- مرجعیت علمی: تبدیل شدن به یک مرجع تخصصی برای دانشآموختگان علوم روانشناختی و جامعهشناختی.
- گسترش آگاهی: ارائه آموزشهای تخصصی و رایگان تابآوری با جدیدترین متدهای روز دنیا، متناسبسازی شده برای گروههای هدف مختلف (سازمانی، صنعتی، نظامی، آموزشی و توانخواهان).
- ترویج تابآوری اجتماعی: تمرکز بر تابآوری در سطح کلان و اجتماعی، که شامل ابعاد اقتصادی، محیطی و فرهنگی میشود.
جمعبندی
آموزشهای تابآوری، در رویکرد نوین دکتر جواد طلسچی یکتا، دیگر به معنای ارائه ابزارهایی برای «تحمل بهتر» شرایط سخت نیست. بلکه، این آموزشها با محوریت «توانمندسازی چندبعدی»، به یک فرآیند فعال تبدیل میشوند که فرد و جامعه را به سمت خلق ظرفیتها و دستاوردهای نوین در دل بحران سوق میدهد.
تنها زمانی میتوان گفت یک برنامه آموزشی تابآوری موفق عمل کرده است که خروجی آن، انسانهایی توانمند در ابعاد مهارتی، شناختی و اجتماعی باشد؛ و این موفقیت باید از طریق پایش محوری و استفاده از ابزارهای ارزیابی مؤثر، تأیید و مستند شود.
