تاریخچه خانههای تابآوری در ایران
تاریخچه خانههای تابآوری در ایران
گزارش تخصصی: تاریخچه تکوینی و تحلیل تطبیقی خانههای تابآوری در ایران؛ از پیشگامی مددکاری اجتماعی تا تخصصیسازی روانشناختی
مقدمه: تابآوری اجتماعی در ایران: زمینه و ضرورت نهادی
مفهومسازی تابآوری: از دوام تا انطباق
تابآوری یا رزیلینس (Resilience)، در ادبیات علوم اجتماعی و روانشناسی، نه صرفاً به معنای توانایی بازگشت به وضعیت پیشین پس از یک بحران، بلکه به عنوان توانایی افراد، جوامع و سیستمها در مواجهه، مقاومت و انطباق موفقیتآمیز با چالشهای مختلف تعریف میشود.۱
این سازه روانشناختی، که توسط محققانی نظیر گارمزای و ماستن (۲۰۰۶) به عنوان فرایند یا پیامد سازگاری موفقیتآمیز علیرغم شرایط تهدیدکننده تعریف شد، نقش پررنگی در حفظ سلامت روانی و دوام جوامع در برابر بحرانها دارد.۲
در پی درک اهمیت روزافزون تابآوری در سطح جهانی، جوامع موفق و پیشرفته پرورش این ویژگی ارزشمند را در اولویت قرار دادهاند.۲
در بافتار ملی ایران، با توجه به ضرورت مدیریت چالشهای اجتماعی، اقتصادی و زیستمحیطی پیچیده، تأسیس نهادهایی برای ترویج و آموزش این مفهوم حیاتی شد.
نهادهای مدنی و تخصصی با هدف “زنده نگه داشتن چراغ امید” و ارتقاء سلامت روان عمومی، فعالیت خود را در قالب خانههای تابآوری آغاز کردند.۲ تولد این رسانههای حرفهای روانشناختی-مددکاری، گامی نوین در فضای اجتماعی ایران تلقی میشود.
ایران به مثابه بستر بحران و نیاز نهادی
بستر اجتماعی و اقتصادی ایران، به دلیل مواجهه با مسائلی نظیر رکود اقتصادی، نابرابریهای عمیق اجتماعی، تحریمها و مهاجرتهای فزاینده، نیاز مبرمی به تقویت تابآوری دارد.۳
تحلیلهای تخصصی نشان میدهد که عوامل ساختاری مانند افزایش مهاجرت به شهرها و تضعیف نقش آرامشبخش نهاد خانواده (به دلیل فشارهای اقتصادی و افزایش نفوذ اینترنت)، به کاهش محسوس تابآوری اجتماعی در کشور منجر شده است.۴
این کاهش ظرفیت اجتماعی، خود را در قالب افزایش خشونتها، از جمله خشونتهای مجازی، و بالارفتن سطح پرخاشگریها و اعتراضهای تودهای یا صنفی نمایان میسازد.۴
فقدان تابآوری اجتماعی میتواند در بلندمدت منجر به فرسودگی کالبدی بافتهای مسکونی و کاهش کیفیت زندگی شود.۶
این وضعیت حاکی از وجود یک شکاف ساختاری و اطلاعاتی در مدیریت سلامت اجتماعی است، به ویژه از آن رو که نهادهای رسمی (مانند مدارس) تاکنون در آموزش مهارتهای تابآوری از سنین پایین کوتاهی کردهاند ۵ و در حوزه تابآوری نهادی، کشور فاقد سابقه نظری مناسب و چارچوبهای ارزیابی قوی است.۷
در نتیجه، ظهور و رشد نهادهای تخصصی مستقل مانند خانههای تابآوری، واکنشی مستقیم و غیردولتی برای پر کردن این خلأهای اساسی بود که به دنبال توسعه استراتژیهای مؤثر در شرایط عدم قطعیت هستند.۸
جایگاه رسانههای تخصصی در مدیریت بحران و اطلاعات
خانههای تابآوری، برخلاف مدلهای سنتی سازمانی، فعالیت خود را در قالب “رسانه” آغاز کردند.۱
این انتخاب استراتژیک بر اهمیت تابآوری در عصر دیجیتال تأکید دارد، زیرا رسانهها نقش مهمی در شکلدهی افکار عمومی، انتقال فرهنگ و ارزشها دارند.۱۰
هدف استراتژیک این رسانههای تخصصی، مبارزه با تحریف و ارائه اطلاعات دقیق و بومیسازی شده از طریق یک پلتفرم مرجع، مستقل و مردمی است.۸
فعالیت رسانهای تخصصی در این حوزه، به ویژه با هدف ارتقاء آگاهی عمومی و توسعه استراتژیهای مؤثر، طراحی شده است.۱
استقلال این نهادها از وابستگی سازمانی به نهادهای دولتی و غیردولتی ۱۲، به آنها امکان میدهد تا با حفظ مرجعیت، محتوای خود را به طور گسترده منتشر کرده و به عنوان یک نهاد فکری در حوزه تابآوری در فضای مجازی کشور عمل نمایند.
دوگانه تاریخی: ترسیم مسیرهای تأسیس خانههای تابآوری (۱۳۹۳-۱۳۹۴)
تاریخچه تأسیس خانههای تابآوری در ایران نشاندهنده فعالیت دو جریان پیشگام مجزا در فاصله زمانی بسیار نزدیک است که هر یک بر یک حوزه تخصصی خاص تمرکز کرده و موجبات تکامل اکوسیستم تابآوری در کشور را فراهم آوردند.
مسیر اول: خانه تابآوری ایرانیان و رویکرد مددکاری اجتماعی (۱۳۹۳)
اولین نمود نهادی فعالیت در این حوزه، تأسیس “خانه تابآوری ایران” یا “خانه تابآوری ایرانیان” بود که به همت دکتر جواد طلسچی یکتا، مدیر و مؤسس رسانه مددکاری اجتماعی ایرانیان، شکل گرفت.۱۳
- تأسیس و آغاز فعالیت: این نهاد در دی ماه سال ۱۳۹۳ (زمستان ۱۳۹۳) با حضور جمعی از فرهیختگان حوزه مددکاری اجتماعی فعالیت خود را آغاز نمود.۱۳
- رویکرد و محتوای اولیه: فعالیت اولیه این خانه در قالب نشر محتوای تخصصی تابآوری با تمرکز بر جنبههای آسیبپذیری اجتماعی و عملیاتی تعریف شد. حوزههای محتوایی شامل زنان، کودکان، سالمندان، بیماران اعصاب و روان، و همچنین تابآوری شغلی و سازمانی بودند.۱۳ این انتخاب موضوعی، تأکید بر جنبههای مداخلهگرانه و مددکاری اجتماعی را نشان میدهد.
- ساختار فکری و نهادی: اولین اتاق فکر این خانه متشکل از شاخصهای پژوهش مددکاری اجتماعی، جامعهشناسی و روانشناسی بود که نقشه راه و کلیه تصمیمات لازم را با محوریت تابآوری اتخاذ نمود.۱۳ در ادامه این مسیر، باشگاه تابآوری ایران (به عنوان اولین زیرشاخه خانه تابآوری کشور) در سال ۱۳۹۴ ایجاد شد.۱۳
- تکامل و تخصصیسازی (۱۴۰۰-۱۴۰۲): این جریان مطالعاتی و تحقیقاتی که در سال ۱۳۹۳ به عنوان شاخهای از پایگاه اطلاعرسانی مددکاران اجتماعی ایران آغاز شده بود ۱۱، نهایتاً در سال ۱۴۰۲ (۲۰۲۳) با هدف ایجاد یک حضور غالب و تأثیرگذار، به تأسیس رسمی “رسانه تابآوری ایران” (resiliencemedia.ir) منجر شد. مأموریت سهگانه این پلتفرم جدید، آموزش، پژوهش و توسعه تابآوری اجتماعی و یکپارچهسازی فارغالتحصیلان علوم یاورانه بود.۸
مسیر دوم: اولین وبسایت تابآوری روانشناختی (۱۳۹۴)
اندکی پس از آغاز فعالیت جریان مددکاری اجتماعی، یک نهاد تخصصی دیگر با رویکرد روانشناختی و تمرکز بر ترجمه، فعالیت خود را آغاز کرد.
- تأسیس و هویت: “خانه تابآوری ایران”، که به عنوان “اولین وبسایت تابآوری روانشناختی کشور” شناخته میشود، در تاریخ ۲۹ تیر ماه ۱۳۹۴ به طور رسمی در کرمانشاه رونمایی شد.۱۵ این پایگاه توسط خبرگزاریهای معتبری چون ایلنا و ایسنا مورد توجه قرار گرفت.۱۶
- مدیر و مؤسس: دکتر محمدرضا مقدسی، بانی و بنیانگذار تابآوری در اینترنت فارسی، مدیریت و تأسیس این پایگاه تخصصی را بر عهده گرفت.۱۲
- رسالت محوری (چهار رکن): رسالت این نهاد بر اساس چهار رکن اصلی شامل ترجمه، توسعه، ترویج و تدریس بنا شده است.۱۵ این پایگاه با تمرکز بر انتقال دانش بینالمللی، تاکنون بیش از ۴۰ عنوان کتاب تخصصی از نویسندگان برجسته جهانی (مانند مایکل نینان و آن ماستن) را ترجمه و منتشر کرده است.۱۲
- تمرکز روانشناختی: هدف از تشکیل این سایت کمک به ارتقاء سلامت، اجتماعی کردن بحث تابآوری و تنویر افکار عمومی با مسائل روانشناختی اعلام شد.۱۵ همچنین، دبیر وقت شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر کرمانشاه، تابآوری را یک سازه روانشناختی حائز اهمیت در پیشگیری از اعتیاد دانست که تأسیس این پایگاه به آن کمک میکند.۱۶
بررسی تاریخی نشان میدهد که تعارض ظاهری در ادعای “اولین بودن” از طریق تمایز استراتژیک در مأموریتها حل میشود.
نهاد تأسیس شده در سال ۱۳۹۳ (طلسچی یکتا) اولین فعالیت مطالعاتی و محتوایی تابآوری با رویکرد اجتماعی را آغاز کرد.۱۱
در حالی که نهاد تأسیس شده در سال ۱۳۹۴ (مقدسی) اولین وبسایت تخصصی تابآوری روانشناختی را با مأموریت انتقال دانش و ترجمه راهاندازی کرد.۱۵
این دوگانه نشاندهنده نیازی گسترده به تقویت تابآوری در دو جبهه همزمان: مداخلات عملیاتی و تثبیت مبانی تئوریک، بوده است.
گاهشمار تأسیس و تمایز مأموریت نهادهای پیشگام تابآوری در ایران
| نهاد/پلتفرم اصلی | مدیر و موسس کلیدی | سال تأسیس (شمسی) | هویت و رویکرد غالب | مأموریت محوری اولیه | منبع |
| خانه تابآوری ایرانیان (شاخه) | دکتر جواد طلسچی یکتا | ۱۳۹۳ (دی ماه) | مددکاری اجتماعی، محتوای عملیاتی و پژوهشی | نشر محتوای تخصصی در حوزههای آسیبپذیر (زنان، کودکان، سازمانی) | ۱۱ |
| اولین وبسایت تابآوری روانشناختی | دکتر محمدرضا مقدسی | ۱۳۹۴ (تیر ماه) | روانشناختی، تخصصی، ترجمه و ترویج | انتقال و بومیسازی دانش بینالمللی تابآوری، تدریس و توسعه | ۱۵ |
| رسانه تابآوری ایران (جدید) | دکتر جواد طلسچی یکتا | ۱۴۰۲ (تابستان) | پلتفرم رسمی و مستقل عملیاتی (تابآوری اجتماعی) | یکپارچهسازی متخصصان، آموزش، پژوهش و توسعه تابآوری اجتماعی | ۸ |
بازنمایی مأموریت و تحلیل عملکرد (آموزش، پژوهش، توسعه)
خانههای تابآوری از زمان تأسیس، تلاش کردهاند تا از سطح ترویج صرف فراتر رفته و به نهادهای عملیاتی با رویکرد آموزش تخصصی، تولید دانش و ارزیابی اثربخشی تبدیل شوند.
مأموریت استراتژیک این نهادها عمدتاً بر سه رکن اصلی آموزش، پژوهش و توسعه بنا نهاده شده است.۸
رسالت آموزشی: پل ارتباطی آکادمی و جامعه
یکی از بارزترین فعالیتهای خانه تابآوری در هر دو جریان پیشگام، برگزاری دورههای آموزشی مدون و گسترده بوده است.
در مسیر اول، دهها برنامه مدون آموزشی به صورت کشوری در فاصله سالهای ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۶ به همت خانه تابآوری ایران صورت پذیرفت.۱۳
سطح نفوذ این آموزشها در حوزه آکادمیک بسیار گسترده بوده است. دورههای آموزشی تخصصی برای دانشجویان و متخصصان در دانشگاههای معتبری برگزار شدهاند که شامل علامه طباطبایی، علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، دانشگاه تهران و دانشگاه گیلان هستند.۱۴
هدف از این دورهها آموزش مبانی تابآوری و تکنیکهای افزایش تابآوری روانی و اجتماعی بوده که علاوه بر بالا بردن سطح آگاهی، انگیزه برای پژوهش بیشتر در این حوزه را نیز تقویت کرده است.۱۷
علاوه بر مراکز دانشگاهی، این نهادها آموزش تابآوری را به سازمانها و نهادهای تخصصیتر، از جمله سازمانهای حمایتی اجتماعی و نهادهای نظامی کشور، نیز گسترش دادهاند.۹
کارکرد پژوهشی: از تولید محتوا تا تدوین سیاست
پژوهش به عنوان یکی از ارکان اصلی فعالیتهای خانه تابآوری مطرح است.۱۷
این نهادها به عنوان پلتفرم جامع برای تبادل اطلاعات، پژوهشها و تجربیات عمل کرده و تلاش میکنند تا با بررسی روندهای علمی، مقالات و پژوهشهای حوزه تابآوری را منتشر کنند.۱
محتوای تولیدی شامل مقالات تخصصی و معتبر در زمینه تابآوری و مدیریت بحرانها، گزارشهای میدانی از تجارب واقعی و همچنین تولید محتوای صوتی و تصویری (پادکست و ویدئو) برای یادگیری آسانتر است.۱
در حوزه روانشناختی، انتشار بیش از ۴۰ عنوان کتاب ترجمه شده از منابع معتبر جهانی، زیرساخت دانش نظری کشور را به سرعت تقویت کرد.۱۲
هدف غایی این فعالیتهای پژوهشی، درک بهتر مسائل و چالشهای موجود در زمینه تابآوری روانی و اجتماعی است تا نتایج آنها بتواند به تدوین سیاستهای مؤثر اجتماعی و ارتقاء کیفیت زندگی در جامعه یاری رساند.۱۷
نوآوری متدولوژیک در ارزیابی اثربخشی
در فاز بلوغ حرفهای، نهادهای تابآوری بر لزوم فاصلهگیری از مدلهای صرفاً کسبوکاری و تمرکز بر ارزیابی میزان کارآمدی و اثربخشی خروجیها تأکید کردهاند.۹
این تحول نشاندهنده گذار از سازمانهای صرفاً ترویجی به نهادهای تحقیقاتی-عملیاتی مبتنی بر شواهد است.
برای ارزیابی کارآمدی آموزشهای ارائه شده، از یک نوآوری متدولوژیک استفاده شده است: مدل پایش محور سوسیوگرامی.۹ این مدل تخصصی در مددکاری گروهی، به منظور ارزیابی کارآمدی آموزشها در سه مرحله (پیش از مداخله، حین آموزش و پس از اتمام فرایند) به کار گرفته میشود.
این رویکرد پژوهشمحور، نه تنها یک ابزار دقیق جامعهسنجی آموزشی برای اندازهگیری تغییر در آگاهی و شبکههای گروهی فراهم میکند، بلکه با ایجاد یک چرخه بازخورد مستمر، به تشخیص نیازهای استمرار آموزش کمک شایانی مینماید.۹
تمرکز بر اثربخشی، نقش محوری این رسانهها را به مثابه نهادهای مسئولیتپذیر غیردولتی در تقویت بنیانهای تابآوری نهادی و اجتماعی کشور تثبیت میکند.
ارکان اصلی فعالیت و حوزه نفوذ خانههای تابآوری در ایران
| رکن فعالیت | شرح مأموریت | مصادیق اجرایی کلیدی | هدف کلان | منبع |
| آموزش و ترویج | ارتقاء مهارتهای فردی و اجتماعی، برگزاری دورههای مدون | همکاری با دانشگاههای علامه طباطبایی، شهید بهشتی، تهران و گیلان؛ آموزش نهادهای نظامی و حمایتی | ارتقاء سطح آگاهی و ایجاد انگیزه پژوهشی | ۱۴ |
| ترجمه و بومیسازی | انتقال دانش جهانی و انطباق مفاهیم با بافتار فرهنگی ایران | انتشار بیش از ۴۰ عنوان کتاب تخصصی در زمینه تابآوری | پر کردن خلأ دانش نظری و پیوند با شبکههای جهانی | ۱۲ |
| پژوهش تخصصی | درک چالشها و کمک به تدوین سیاستهای مؤثر اجتماعی | انجام پژوهشهای متنوع در زمینه تابآوری روانی و اجتماعی؛ نگارش مقالات تخصصی | کمک به سیاستگذاری مبتنی بر شواهد (Evidence-Based Policy) | 1 |
| ارزیابی اثربخشی | پایش کارآمدی آموزشها و خروجی عملیاتی | استفاده از مدلهای پایش محور (مانند سوسیوگرامی) در مددکاری گروهی | تضمین مسئولیتپذیری نهادی و اثبات کارآمدی مداخلات | ۹ |
تحلیل تطبیقی، چالشها و چشمانداز سیاست رفاه اجتماعی
تحلیل تطبیقی دو مدل پیشگام: همگرایی در هدف، واگرایی در ابزار
تاریخچه نهادی خانههای تابآوری در ایران با وجود فعالیت دو جریان مستقل در سالهای ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴، نه یک تداخل، بلکه یک همافزایی استراتژیک را نشان میدهد.
نیاز گسترده جامعه ایران به دانش تابآوری فراتر از آن بود که یک سازمان به تنهایی بتواند آن را پوشش دهد.
در نتیجه، این دو نهاد به صورت موازی، یکی بر زیرساخت تئوریک (مدل روانشناختی-ترجمه در ۱۳۹۴) و دیگری بر زیرساخت عملیاتی و تخصصی (مدل اجتماعی-مددکاری در ۱۳۹۳) متمرکز شدند.
مدل اجتماعی-مددکاری بر محوریت آموزشهای عملیاتی و پژوهشهای میدانی برای گروههای آسیبپذیر پیش رفت.۱۳
در مقابل، مدل روانشناختی-ترجمه با تکیه بر ترجمه متون تراز اول، پایههای نظری و علمی تابآوری را در کشور تثبیت کرد و منابع مورد نیاز جامعه آکادمیک و مشاوران را تأمین نمود.۱۲
این همگرایی در هدف نهایی (تقویت تابآوری ملی) و واگرایی در ابزار (مداخله عملیاتی در برابر انتقال دانش)، موجب بلوغ سریعتر و جامعتر کل اکوسیستم تابآوری در ایران شد و به آنها اجازه داد که به یک مرجع کلیدی برای تبادل نظر و همکاری میان متخصصان تبدیل شوند.۱
چالشهای تابآوری ملی و خلأ سیاست رسمی
با وجود تلاشهای چشمگیر نهادهای غیردولتی، چالشهای اساسی در تقویت تابآوری ملی همچنان باقی است.
یکی از مهمترین این چالشها، پایین بودن سطح تابآوری نهادی و اجتماعی در بخشهایی از جامعه است.
برای مثال، پژوهشهای صورت گرفته در سکونتگاههای خودانگیخته شهری نشان میدهد که درجات تابآوری نهادی و اجتماعی در مقایسه با استانداردهای بهینه جهانی (که از مطالعات در مناطقی مانند ژاپن و کالیفرنیا حاصل شدهاند) بسیار پایین است.۷
این ضعف نهادی، تأکید میکند که در غیاب سیاستهای مدون از سوی نهادهای حاکمیتی، خانههای تابآوری ناچارند نقش آموزش و پژوهش را در سطحی بر عهده بگیرند که میبایست توسط سیستمهای دولتی و آموزشی انجام میشد.۵
نیاز به مطالعه و برنامهریزی جهت کاهش آسیبپذیریهای احتمالی، امری ضروری به نظر میرسد تا جوامع انسانی و سیستمهای فیزیکی تابآور ایجاد شوند.۶
چشمانداز آینده و نقش خانههای تابآوری در سیاست رفاه اجتماعی
با توجه به پیشبینی متخصصان مبنی بر ادامه و حتی وخیمتر شدن شرایط اقتصادی و اجتماعی ۳، نقش این نهادهای تخصصی در آینده برای حفظ سلامت روانی جامعه، حیاتیتر خواهد بود.
- تمرکز بر خودمراقبتی و مهارت فردی: با توجه به اینکه مولفه اصلی تابآوری اجتماعی، خودمراقبتی و مهارتهای فردی است، خانههای تابآوری نقش محوری در تجهیز افراد برای سپری کردن سلامت روزهای سخت خواهند داشت.۵
- حفظ مرجعیت رسانهای و اعتماد عمومی: در عصر افزایش سرعت اطلاعات غیرقابل کنترل، تابآوری رسانه (توانایی حفظ عملکرد مؤثر و مستمر رسانهها در شرایط بحرانی) به عنوان بنیان و رکن اصلی اعتماد عمومی به منابع خبری عمل میکند.۱۸ خانههای تابآوری با حفظ استقلال و ارائه اطلاعات دقیق، این نقش حیاتی را ایفا خواهند کرد.
- رهبری فکری در سیاستگذاری: این نهادها همچنان به عنوان مرجع کلیدی برای آموزش، پژوهش و توسعه تابآوری اجتماعی عمل خواهند کرد، با این هدف که نتایج پژوهشها، به ویژه مدلهای مبتنی بر ارزیابی اثربخشی مانند سوسیوگرامی، به تدوین و اجرای سیاستهای عملیاتی در سیاست رفاه اجتماعی کشور کمک کند.۸
نتیجهگیری
تاریخچه خانههای تابآوری در ایران، که در سال ۱۳۹۳ با جریان مددکاری اجتماعی و در سال ۱۳۹۴ با جریان روانشناختی و ترجمه پایهگذاری شد، نمایانگر تولد یک اکوسیستم تخصصی مستقل و پاسخگو در برابر نیازهای فزاینده اجتماعی است.
این نهادها با اتخاذ رویکرد رسانهای و تکیه بر چهار رکن اصلی ترجمه، توسعه، ترویج و تدریس، توانستهاند با نفوذ در مراکز دانشگاهی و آموزشی سراسر کشور، خلأهای آموزشی و پژوهشی ناشی از ضعف در سیاستگذاریهای رسمی را پر کنند.۵
تمرکز استراتژیک بر نوآوریهای متدولوژیک، از جمله استفاده از مدلهای ارزیابی اثربخشی، نشاندهنده بلوغ حرفهای این نهادها و تعهد آنها به مسئولیتپذیری در قبال مداخلات اجتماعی است.۹
در حالی که چالشهای ساختاری در تابآوری ملی همچنان نیازمند سیاستگذاریهای کلان دولتی است ۳، خانههای تابآوری به عنوان بازوهای فکری و اجرایی متخصص، نقش حیاتی خود را در ارتقاء سلامت روانی و اجتماعی و تسهیل فرآیند انطباق جامعه ایران با بحرانهای پیچیده، تثبیت کردهاند.
آینده تابآوری در ایران به تداوم استقلال، تعمیق پژوهشها و توانایی این نهادها در تبدیل دانش تخصصی به مهارتهای عملی و سیاستهای مؤثر اجتماعی وابسته خواهد بود.
منابع مورداستناد
- خانه تاب آوری ایران: اولین رسانه تاب آوری کشور – سیویلیکا, زمان دسترسی: اکتبر ۱۶, ۲۰۲۵، https://civilica.com/note/4060/
- خانه تاب آوری ایران، تاریخچه، اهداف و چشم اندازها – سیویلیکا, زمان دسترسی: اکتبر ۱۶, ۲۰۲۵، https://civilica.com/note/3756/
- تاب آوری اجتماعی جامعه ایران, زمان دسترسی: اکتبر ۱۶, ۲۰۲۵، https://talisweb.ir
- تابآوری اجتماعی در ایران پایین آمده است/ افزوده شدن خشونتهای مجازی – عطنا, زمان دسترسی: اکتبر ۱۶, ۲۰۲۵، https://atna.atu.ac.ir/fa
- حال تابآوری اجتماعی خوب نیست – روزنامه همشهری امروز, زمان دسترسی: اکتبر ۱۶, ۲۰۲۵، https://newspaper.hamshahrionline.ir
- ارزیابی عوامل موثر بر تابآوری اجتماعی با رویکرد ارتقای کیفیت زندگی در محلات مسکونی، مورد مطالعاتی: محلات منتخب بابل – معماری و شهرسازی آرمان شهر, زمان دسترسی: اکتبر ۱۶, ۲۰۲۵، https://www.armanshahrjournal.com/article_202592.html
- تبیین و ارزیابی مؤلفه های تاب آوری نهادی و اجتماعی در سکونتگاه های خودانگیخته شهری, زمان دسترسی: اکتبر ۱۶, ۲۰۲۵، https://urbstudies.uok.ac.ir/article_47827_5b5069e96af1b6c27f9e42246098ce8f.pdf
- تحلیل جامع رسانه تاب آوری ایران – سیویلیکا, زمان دسترسی: اکتبر ۱۶, ۲۰۲۵، https://civilica.com/note/5649/
- چشم انداز رسانه تاب آوری ایران در تحقق اهداف «تاب آوری ملی چندوجهی» – سیویلیکا, زمان دسترسی: اکتبر ۱۶, ۲۰۲۵، https://civilica.com/note/8329/
- رسانه تاب آوری آدرس اصلی تاب آوری | by www.resiliency.ir خانه تاب آوری ایران – Medium, زمان دسترسی: اکتبر ۱۶, ۲۰۲۵، https://medium.com
- گزارش تحلیلی راهبردی رسانه تابآوری ایران (resiliencemedia.ir), زمان دسترسی: اکتبر ۱۶, ۲۰۲۵، https://resiliencemedia.ir/
- ایران رسانه و سایت تاب آوری دارد, زمان دسترسی: اکتبر ۱۶, ۲۰۲۵، https://haje.ir/newsdetails.aspx?itemid=22223
- اولین خانه تاب آوری ایران تأسیس شد – مددکاری اجتماعی ایرانیان, زمان دسترسی: اکتبر ۱۶, ۲۰۲۵، https://iraniansocialworkers.ir
- خانه تاب آوری، رسانه تاب آوری ایران – ویرگول, زمان دسترسی: اکتبر ۱۶, ۲۰۲۵، https://virgool.io/@tabavari
- ایتا – خانه تاب آوری ایران – Eitaa, زمان دسترسی: اکتبر ۱۶, ۲۰۲۵، https://eitaa.com/resiliency
- خانه تاب آوری ایران اولین وبسایت تاب آوری روانشناختی کشور – resiliency.ir, زمان دسترسی: اکتبر ۱۶, ۲۰۲۵، https://virgool.io/resiliencey
- خانه تاب آوری Home of Resilience – سیویلیکا, زمان دسترسی: اکتبر ۱۶, ۲۰۲۵، https://civilica.com/note/4324/
- تابآوری رسانه و راهکارهای تقویت آن – ایرنا, زمان دسترسی: اکتبر ۱۶, ۲۰۲۵، https://www.irna.ir
