جایگاه راهبردی و ارزش علمی پژوهش ها
جایگاه راهبردی و ارزش علمی پژوهش ها
تحلیل اکوسیستم رسانهای تخصصی تابآوری اجتماعی
چکیده
این مقاله به تحلیل جایگاه راهبردی و ارزش علمی محتوای پژوهشی منتشرشده در رسانه تابآوری ایران (resiliencemedia.ir) میپردازد.
این پلتفرم که در تابستان سال ۱۴۰۲ توسط دکتر جواد طلسچی یکتا و به عنوان نخستین مرجع تخصصی تابآوری اجتماعی کشور تأسیس شد ۱، به طور هوشمندانهای خود را از سایر پلتفرمهای موجود که بیشتر بر تابآوری روانشناختی متمرکز هستند، متمایز ساخته است.۳
این تمایز نه تنها در نام و عنوان، بلکه در عمق و دامنه موضوعات پژوهشی نیز منعکس شده است.
یافتههای این تحلیل نشان میدهد که ارزش پژوهشهای این رسانه در سه محور اصلی و همافزا قابل ارزیابی است:
۱) عمق میانرشتهای و تحلیلی، با انتشار مقالاتی در سطوح تحلیلی کلان نظیر مدلسازیهای عصبی-محاسباتی، تحلیل حکمرانی الگوریتمی و تئوریهای تابآوری سیستماتیک ۱، ۲) کاربرد عملی و بومیسازی دانش، از طریق پیوند دادن مفاهیم تابآوری با حوزه خدمات حرفهای مددکاری اجتماعی، نظامهای آموزشی بومی و گروههای آسیبپذیر (مانند معلولین و بیماران خاص) ۱، و ۳) تلاش راهبردی برای جریانسازی سیاستمحور، با هدف تبدیل دانش تولید شده به راهکار عملی برای سیاستگذاری اجتماعی و مدیریت کلان در مواجهه با شوکهای ترکیبی ملی.۷
این رسانه، با وجود چالشهای ساختاری مربوط به شفافیت نهادی مرسوم در مجامع آکادمیک رسمی ۱، به دلیل اتکا به شبکه تخصصی و سابقه قوی بنیانگذار در حوزه مددکاری اجتماعی ۹، توانسته است جایگاه خود را به عنوان یک پایگاه مرجع پژوهشمحور و سیاستگرا در حوزه تابآوری کلان تثبیت کند.
مقدمه: تبارشناسی و ضرورت تابآوری اجتماعی در فضای رسانهای ایران
مفهومپردازی تابآوری در محیطهای پیچیده (فردی، اجتماعی، ملی)
مفهوم تابآوری (Resilience) به طور کلاسیک به معنای ظرفیت افراد یا سیستمها برای سازگاری مثبت با شرایط سخت، گذر از ناملایمات و حفظ عملکرد در برابر چالشها تعریف میشود. سیر مطالعاتی این مفهوم نشان میدهد که در ابتدا تمرکز اصلی بر سطح روانشناختی فردی و خانواده بود.۷
با این حال، در دهههای اخیر، بهویژه پس از بحرانهای بزرگ جهانی مانند بحران مالی ۲۰۰۸ میلادی، دامنه این مفهوم به سطوح کلانتر همچون تابآوری سازمانی، اجتماعی، حکومتی و ملی تسرّی پیدا کرده است.۷
ورود جدی به بحث تابآوری اجتماعی و ملی در کشورهایی نظیر ایران، به دلیل مواجهه مستمر با “شوکهای ترکیبی” (Combined Shocks) نظیر تحریمهای اقتصادی، بلایای طبیعی، و چالشهای اجتماعی گسترده، از اهمیت بنیادین برخوردار است.۷
این شوکها پیامدهای روانشناختی زیانباری دارند و اثرات آنها تجمعی است؛ یعنی هر واقعه استرسزا، اثرات شدیدتر بعدی را در پی خواهد داشت.۷
بنابراین، برای مقابله با این پدیدهها، جامعه نیازمند ادبیات پژوهشی فراتر از روانشناسی فردی است که بتواند به تحلیلهای ساختاری و کلان اجتماعی بپردازد.
بر این اساس، نقش محوری نهادهای دانشگاهی و رسانهای در «تبیین و بررسی مفهوم تابآوری اجتماعی» و ارزیابی شاخصهای آن در برابر مخاطرات، امری حیاتی محسوب میشود.۱۰ جامعه انتظار دارد که مجامع علمی راهکارها و پیشنهاداتی عملیاتی برای حل مسائل و مشکلاتش ارائه دهند، و تابآوری اجتماعی یکی از حوزههای مهمی است که آکادمیک باید با جدیت و سرعت به آن ورود کند.۱۰
اکوسیستم رسانههای تخصصی تابآوری در ایران
در فضای مجازی ایران، که دسترسی به اطلاعات تخصصی گاه با ابهامات و همپوشانیها همراه است، نیاز مبرم به مراجع تخصصی جهت جلوگیری از تضییع منابع مادی و معنوی و رفع تکرار و کلیشهای شدن محتوا وجود دارد.۶
در اکوسیستم رسانههای تخصصی تابآوری، دو پلتفرم اصلی برجسته هستند که هر یک هویت متفاوتی را برای خود تعریف کردهاند:
- خانه تابآوری ایران (resiliency.ir): این پلتفرم توسط دکتر محمدرضا مقدسی تأسیس شده و فعالیت خود را از سال ۱۳۹۴ (۲۰۱۵ میلادی) آغاز نموده است.۱۱ خانه تابآوری ایران به صراحت خود را به عنوان «اولین وبسایت تابآوری روانشناختی کشور» معرفی میکند و مأموریت آن بر بهبود سلامت روان و اجتماعی کردن بحث تابآوری از منظر روانشناختی متمرکز است.۱۲
- رسانه تابآوری ایران (resiliencemedia.ir): این پلتفرم که عنوان کوتاه شده اولین «رسانه تابآوری اجتماعی ایران» است، در تابستان ۱۴۰۲ (۲۰۲۳) توسط دکتر جواد طلسچی یکتا تأسیس شد.۱ هدف اولیه آن، رفع همپوشانیها در میان وبسایتهای تابآوری کشور بود.۱ رویکرد این رسانه بر ابعاد کلان اجتماعی، مددکاری اجتماعی، جامعهشناسی، و سیاستگذاری متمرکز است.۱
معرفی رسانه تابآوری ایران و هدف پژوهش
رسانه تابآوری ایران (resiliencemedia.ir) بر مبنای سهگانهی «آموزش، پژوهش و توسعه» فعالیت میکند.۱ این رسانه به عنوان یک پورتال تخصصی تابآوری اجتماعی شناخته میشود و در تلاش است تا با ارائه محتوای علمی و وزین، به یک مرجع تخصصی در این حوزه تبدیل شود.۱۳
این مقاله قصد دارد تا ارزش علمی و راهبردی محتوای پژوهشی این پلتفرم را مورد سنجش قرار دهد.
تحلیل در این گزارش بر گونهشناسی مقالات، عمق تحلیلی، و ارتباط آن با سیاستگذاریهای اجتماعی و خدمات حرفهای متمرکز است تا مشخص شود که این رسانه چگونه توانسته است جایگاه متمایز خود را در فضای رسانهای تخصصی ایران تثبیت کند.
تمایز استراتژیک به مثابه ابزار مشروعیت
با توجه به سابقه فعالیت رقیب اصلی (resiliency.ir) که قدمت بیشتری دارد ۱۱، رسانه تابآوری ایران (تأسیس ۱۴۰۲) برای کسب مشروعیت و اعتبار در یک اکوسیستم شلوغ، استراتژی تمایز را برگزید. این تمایز در تخصصگرایی حول محور تابآوری اجتماعی (Social Resilience) تعریف شد.۲
این انتخاب، صرفاً یک دستهبندی موضوعی جدید نبود، بلکه یک استراتژی رهبری جایگاه (Niche Leadership) بود که هدف آن پر کردن شکافهای موجود در ادبیات کلان ملی (اقتصاد، سیاستگذاری، فرهنگی) بود؛ حوزههایی که در ایران بحرانخیز اهمیت بالاتری نسبت به رویکردهای صرفاً فردی دارند.۷
ارزش پژوهشی رسانه تابآوری ایران در پرداختن به مسائل ساختاری و کلان اجتماع نهفته است، نه صرفاً تکنیکهای درمانی فردی. این رویکرد به رسانه امکان میدهد تا به مخاطبان تخصصیتر نظیر نهادهای دولتی، دانشگاهها و سازمانهای مردمنهاد، محتوای مرتبط با چالشهای بزرگ ملی را ارائه دهد.
معماری نهادی و مدل راهبردی رسانه تابآوری ایران
بنیانگذاری و پیشینه تخصصی (Eco-Systemic Origins)
رسانه تابآوری ایران توسط دکتر جواد طلسچی یکتا بنیانگذاری شده است.۱ سوابق علمی و اجرایی وی نقش محوری در تعیین هویت و جهتگیری محتوایی این رسانه داشته است.
دکتر طلسچی یکتا دارای پیشینه تحصیلی در مددکاری اجتماعی و دکتری مدیریت راهبردی و سازمانی (کوچینگ) بوده و همچنین به عنوان استاد مدعو در دانشگاه علامه طباطبایی فعالیت داشته است.۹
ایشان همچنین در سال ۱۳۹۷ به عنوان مدیر ارزشآفرین کشور شناخته شدند و سابقه فعالیت به عنوان مددکار اجتماعی نمونه کشور در سال ۱۳۹۵ را نیز در کارنامه دارند.۱۵
سابقه حرفهای ایشان شامل کار به عنوان مددکار اجتماعی زندان بندرانزلی و تأسیس کلینیک مددکاری اجتماعی معراج است.۱۶
مدل اکوسیستم سهگانه (The Triple-Media Model):
رسانه تابآوری ایران در واقع شاخهای تخصصی از یک اکوسیستم رسانهای قدیمیتر است که بر پایه سابقه بیش از یک دهه فعالیت رسانهای در حوزه مددکاری اجتماعی توسط دکتر طلسچی یکتا ایجاد شده است.۲
این اکوسیستم رسانهای شامل سه پلتفرم تخصصی است که هر یک وظایف متمایزی را بر عهده دارند ۸:
- رسانه مددکاری اجتماعی ایرانیان (iraniansocialworkers.ir): این پایگاه به عنوان محور نظری و پایگاه جامع تولید محتوای تخصصی در حوزه مددکاری اجتماعی فعالیت میکند و از سال ۱۳۹۰ تأسیس شده است.۲
- پایگاه خبری مددکارنیوز (madadkarnews.ir): این رسانه به عنوان یک پایگاه خبری تخصصی، اخبار، گزارشها و تحلیلها را در زمینه مددکاری اجتماعی و رفاه اجتماعی منتشر میکند.۲
- رسانه تابآوری ایران (resiliencemedia.ir): این پلتفرم در تابستان ۱۴۰۲ تأسیس شد تا به عنوان مرجع تخصصی بر تولید محتوای آموزشی، تحلیلی و پژوهشی متمرکز در زمینه تابآوری اجتماعی فعالیت کند.۱
این ساختار نشان میدهد که resiliencemedia.ir بر پایهای مستحکم از تجربه رسانهای و تخصصی در علوم اجتماعی ایجاد شده است.۲ وجود این اکوسیستم سهگانه به رسانه کمک میکند تا محتوای پژوهشی سنگین خود را به طور هوشمندانه در کانالهای مختلف توزیع کند.
این ساختار خطر دور شدن مخاطب عمومی از محتوای آکادمیک سنگین را کاهش داده و همزمان، قدرت نفوذ پژوهش در افکار عمومی و نهادهای حرفهای را افزایش میدهد. بنابراین، پژوهش در این رسانه به عنوان اهرم نفوذ در حوزههای مختلف اجتماعی عمل میکند.
هدف استراتژیک از راهاندازی و تغییر نشانی
رسانه تابآوری ایران به عنوان اولین رسانه تخصصی در حوزه تابآوری اجتماعی کشور و با هدف همافزایی میان متخصصان مددکاری اجتماعی، روانشناسی و جامعهشناسی تأسیس شد.۱
نکته مهم در تحلیل جایگاه این رسانه، تغییر نشانی استراتژیک آن است. در سال ۱۴۰۲، نشانی اصلی وبسایت از talisweb.ir (که مرتبط با بنیانگذار بود) به resiliencemedia.ir تغییر یافت.۱۹
این اقدام نه تنها یک جابجایی فنی نبود، بلکه یک گام هوشمندانه برای تثبیت مالکیت معنوی و وضوح برند بود. نام جدید، به وضوح ماهیت و کارکرد اصلی رسانه را منعکس میکند و از هرگونه همپوشانی و ابهام با دیگر وبسایتها جلوگیری مینماید.۱
این تلاشهای مستمر برای شفافسازی و تفکیک هویتی ۱۴ نشاندهنده اهمیت تثبیت جایگاه در فضای رقابتی است، بهویژه در مقابل رقیبی که بر حوزه روانشناختی و انتشارات تمرکز دارد.
راهاندازی برند مجزا و تأکید بر هویت “نخستین رسانه تابآوری اجتماعی کشور” یک استراتژی دفاعی و تهاجمی برای تثبیت رهبری در حوزه تابآوری کلان (Strategic Resilience) بوده است.۱۴
مأموریت و ساختار سازمانی پژوهشمحور
مأموریت رسانه تابآوری ایران سهگانه و مبتنی بر «آموزش، پژوهش و توسعه تابآوری ایرانیان» است.۱ این سهگانه، پژوهش را به عنوان یک ستون اصلی و نه فرعی، تثبیت میکند.۶
این رسانه با استفاده از ظرفیتهای موجود در «کارگروههای آموزش، پژوهش و توسعه تابآوری ایران» فعالیت میکند.۱
«خانه تابآوری ایرانیان» به عنوان مرکزی جهت انجام تحقیقات با محوریت موضوعات تابآوری و برگزاری آموزشهای تخصصی، مجدداً فعالیت خود را آغاز نموده است.۶
این شاخه (خانه تابآوری ایرانیان) که در دی ماه ۱۳۹۳ با هدف ایجاد مرکزی برای دسترسی و همافزایی فعالیتهای علمی و پژوهشی آغاز به کار کرده بود ۶، مجدداً احیاء شد تا اهداف زیر را محقق سازد:
- ایجاد بانک اطلاعات جامع و روزآمد مقالات با دسترسی آسان.
- معرفی متخصصین، پژوهشگران و اساتید در حوزههای مختلف تابآوری جهت تقویت حقوق معنوی.
- فراهم نمودن بستری برای جریانسازی و مدیریت محتوای تابآوری جهت جلوگیری از تضییع منابع مادی و معنوی.۶
حوزه فعالیت خانه تابآوری ایرانیان در زیرمجموعه رسانه تابآوری ایران، کاملاً پژوهشمحور و آموزشمحور تعریف شده است.۶
نقش آکادمیک غیرمتمرکز و اعتبار شخصی
در بررسی ساختار رسانه تابآوری ایران، اطلاعات رسمی در مورد هیئت مدیره، سردبیران، نویسندگان کلیدی و وابستگیهای رسمی آکادمیک (مانند یک مجله علمی-پژوهشی دارای رتبه) در دسترس نیست.۱
این امر یک چالش بالقوه در ارزیابی نهادی پژوهشهای آن بر اساس معیارهای مرسوم مجلات علمی ایران است.
با این حال، فقدان ساختار سنتی توسط اعتبار متخصص محوری بنیانگذار جبران میشود. سوابق آکادمیک و تدریس دکتر طلسچی یکتا در دانشگاههایی چون علامه طباطبایی و دانشگاههای علوم پزشکی ۹، و سابقه طولانی وی در مدیریت اکوسیستم رسانههای مددکاری اجتماعی ۲، به طور خودکار به محتوای رسانه اعتبار میبخشد.
این مدل بر خلاف ساختارهای سنتی، به جای اتکا به نهاد، بر اعتبار و شبکهسازی متخصصان تکیه دارد. بنابراین، اعتبار پژوهشهای این رسانه در میان مخاطبین حرفهای و نهادی، تا حد زیادی تابعی از سابقه و شبکه علمی-اجتماعی بنیانگذار است.
تحلیل تطبیقی جایگاه (Focus vs. Scope)
جداسازی هویتی رسانه تابآوری ایران بر مبنای تمرکز بر تابآوری اجتماعی (کلان) صورت گرفته است. این رویکرد به رسانه امکان میدهد تا از موضوعات رواندرمانی سنتی فاصله گرفته و به سمت تحلیلهای سیستماتیک و سیاستگذاری (مخاطب اصلی: نهادهای دولتی، دانشگاهها، سازمانهای مردمنهاد) متمایل شود.۱۴
همچنین، رسانه در تلاش است تا تفاوت میان «رسانه تابآوری» (Resilience Media به عنوان نهاد تولید کننده محتوا) و «تابآوری رسانهای» (Media Resilience به عنوان موضوع مقاومت رسانهها در برابر بحران) را نیز به مخاطب القا کند.۳
جدول ۱: تحلیل تطبیقی رسانههای تخصصی تابآوری در ایران
| معیار مقایسه | رسانه تابآوری ایران (resiliencemedia.ir) | خانه تابآوری ایران (resiliency.ir) |
| رویکرد محوری | تابآوری اجتماعی (Social Resilience) 3 | تابآوری روانشناختی (Psychological Resilience) 11 |
| سال تأسیس برند فعلی | ۱۴۰۲ (۲۰۲۳) (تغییر نشانی استراتژیک) ۱ | ۱۳۹۴ (۲۰۱۵) ۱۱ |
| بنیانگذار | دکتر جواد طلسچی یکتا (مددکار اجتماعی، دکتری مدیریت) ۱ | دکتر محمدرضا مقدسی (روانشناس/نویسنده) ۱۱ |
| هدف استراتژیک | مرجعیت تخصصی تابآوری اجتماعی، رفع همپوشانی ۱ | اولین وبسایت تابآوری روانشناختی کشور ۱۲ |
| حوزههای کلیدی پژوهشی | مددکاری اجتماعی، جامعهشناسی، مدلسازیهای کلان ۱ | سلامت روان، مشاوره و خانواده ۱۲ |
ساختار و محتوای پژوهشی: کالبدشکافی ارزش علمی (The Depth of Research Value)
ارزش پژوهشی رسانه تابآوری ایران در تنوع و عمق موضوعاتی است که منتشر میکند.
این رسانه محتوای خود را نه در قالب مطالب روزمره، بلکه در ساختارهای آموزشی و دانشنامهای طبقهبندی میکند که نشاندهنده تلاش برای تولید محتوای مرجع و تثبیت دانش است.۱
گونهشناسی و دستهبندی موضوعی محتوای پژوهشی
محتوای پژوهشی در رسانه تابآوری ایران ذیل دستهبندیهای کلان و تخصصی زیر ارائه میشود ۱:
- دانشنامه تابآوری (Resilience Encyclopedia): این بخش حاوی مقالاتی با عمق نظری بالا و شامل تحلیلهای جامع و مدلسازی است. به عنوان مثال، در این بخش موضوعاتی نظیر «تحلیل جامع کوچینگ تابآوری» و «مدلسازی تابآوری سیستماتیک رسانهها» منتشر شدهاند.۱
- دانشنامه تابآوری اجتماعی (Social Resilience Encyclopedia): این بخش تمرکز مستقیم بر تابآوری در ابعاد کلان فرهنگی، جامعهشناختی، و ملی دارد. مقالات کلیدی در این بخش شامل «تابآوری جامعهشناختی (Social Resilience)»، «تابآوری ملی در برابر شوکهای ترکیبی»، و «تابآوری فرهنگی در مواجهه با تغییرات اجتماعی سریع و جهانیشدن» است.۱
- آموزش تابآوری (Resilience Education): این بخش فراتر از ارائه مفاهیم ابتدایی، مقالات تخصصی پیرامون بومیسازی سیستم آموزشی و ارائه راهکار برای گروههای خاص منتشر میکند. از جمله موضوعات میتوان به «آموزش، پژوهش و توسعه تابآوری»، «آموزش تابآوری در بیماران مبتلا به اختلالات اعصاب و روان»، و «سنگ بنای جامعه تابآور: ضرورت یک نظام آموزشی بومی برای مهارتهای زندگی» اشاره کرد.۱
- مطالب مددکاری اجتماعی (Social Work Content): این بخش نقطه پیوند مستقیم تابآوری با خدمات اجتماعی حرفهای و میدانی است. مقالاتی نظیر «مداخله در بحران در مددکاری اجتماعی»، «کوچینگ در مددکاری اجتماعی»، و «سوگ و فقدان در مددکاری اجتماعی: فراتر از مرگ و میر» نشان میدهنده یک رویکرد کاربردی و حرفهای است.۱
ارزیابی عمق و پیچیدگی موضوعات میانرشتهای
یکی از مهمترین دلایل ارزش بالای محتوای پژوهشی resiliencemedia.ir، سطح پیچیدگی و میانرشتگی موضوعات منتشر شده است.
این رسانه از سطح توصیف صرف فراتر رفته و به سمت مدلسازی، تحلیل چندسطحی و پیشبینی در حوزههای تخصصی حرکت کرده است.
۱. تحلیلهای شناختی و تکنولوژیک (Cognitive & Technological):
مقالات منتشرشده در این حوزه عمق علمی بالایی را نشان میدهند و علوم پیشرفته را با تابآوری ترکیب میکنند. برجستهترین نمونه، بحث درباره مدلسازی عصبی-محاسباتی و پیشبینی تابآوری شناختی-عاطفی است.۱
این موضوع ترکیبی از علوم اعصاب (Neuroscience)، یادگیری عمیق (Deep Learning) و روانشناسی است و هدف آن ارائه یک رویکرد علمی مبتنی بر تصویربرداری عصبی چندوجهی برای تحلیل تابآوری است.۵
این سطح از پیچیدگی موضوعی، پژوهشهای این رسانه را در سطح تولید دانش (Knowledge Production) قرار میدهد که معمولاً انتظار میرود تنها در نشریات علمی تخصصی (ISI/ISC) منتشر شود.
همچنین، مقاله کاربرد هوش مصنوعی در آموزش تابآوری به افراد دارای معلولیت ۱، نشانگر توجه به فناوریهای نوین در ارائه راهکارهای شخصیسازیشده برای گروههای آسیبپذیر است.۱ این امر نشاندهنده یک «جهش کیفیت محتوا» برای تأمین مرجعیت علمی است، اگرچه ممکن است دسترسی عموم مخاطبین را دشوار سازد، اما برای مخاطب متخصص (دانشگاهیان و سیاستگذاران) ارزش بالایی دارد.
۲. تحلیلهای کلان اجتماعی و حکمرانی (Macro-Social & Governance):
پژوهشهایی نظیر تابآوری ملی در برابر شوکهای ترکیبی و تحلیل چندسطحی تابآوری فرهنگی در عصر حکمرانی الگوریتمی و هوش مصنوعی ۱، به وضوح نشاندهنده رویکرد راهبردی رسانه است.
این مباحث مستقیماً به ادبیات سیاستگذاری، امنیت ملی و پدافند غیرعامل مرتبط میشوند.۷ تابآوری فرهنگی در مواجهه با تغییرات اجتماعی سریع و جهانیشدن ۱ نیز نشان میدهد که رسانه تلاش میکند ابعاد پیچیده تغییرات اجتماعی ناشی از فناوری و نفوذ فرهنگی را پوشش دهد.۱
این حرکت از توصیف به مدلسازی و تحلیل سیستماتیک بیانگر آن است که پژوهش در این رسانه فراتر از انتشار مقاله، به دنبال دستور کارسازی اجتماعی (Social Agenda Setting) است. این رسانه عمداً تلاش میکند تا مفهوم تابآوری را از یک بحث روانشناختی صرف به یک ضرورت سیاستگذاری عمومی و کلان تبدیل کند.۸
تأکید بر بومیسازی و کاربرد عملی پژوهش
یکی از اهداف اصلی رسانه تابآوری ایران، فراهم نمودن بستر لازم برای بومیسازی مباحث مختلف تابآوری در کشور است.۶ این هدف از طریق توجه ویژه به سه حوزه عملیاتی محقق میشود:
- مددکاری اجتماعی: پیوند قوی با مددکاری اجتماعی (Social Work)، که رشتهای کاربردی و جامعهمحور است، قابلیت استفاده میدانی پژوهشها را تقویت میکند.۱ مقالاتی چون «مددکاری اجتماعی نوین در عصر تحولات جهانی» و «مداخله در بحران» مستقیماً قابلیت استفاده میدانی پژوهشها را هدف قرار میدهند.۱
- نظام آموزشی بومی: تأکید بر مقالاتی مانند «سنگ بنای جامعه تابآور: ضرورت یک نظام آموزشی بومی برای مهارتهای زندگی» ۱ نشان میدهد که پژوهشها در پیوند با نیازهای بومی ایران طراحی شدهاند و به دنبال ارائه راهکارهای ساختاری هستند.
- گروههای هدف خاص: تولید محتواهایی برای آموزش تابآوری به گروههای خاص نظیر بیماران مبتلا به اختلالات اعصاب و روان، سالمندان، و خانوادهها در شرایط طلاق ۱، نشاندهنده تعهد به جنبههای کاربردی و عملیاتی دانش است.
جدول ۲: گونهشناسی و عمق موضوعات پژوهشی منتشر شده در رسانه تابآوری ایران
| دسته پژوهشی | نمونه موضوعات تخصصی | سطح تحلیل | ارزش افزودهی پژوهشی (میانرشتگی) |
| شناختی/مدیریتی | مدلسازی عصبی-محاسباتی و پیشبینی تابآوری شناختی-عاطفی ۱ | پیشرفته/تجربی | ترکیب علوم اعصاب، هوش مصنوعی (Deep Learning) و روانشناسی. |
| جامعهشناختی/فرهنگی | تابآوری فرهنگی در عصر حکمرانی الگوریتمی و هوش مصنوعی ۱ | کلان/راهبردی | تحلیل تأثیر فناوریهای نوین بر هویتهای اجتماعی و مدیریت کلان. |
| آموزش/توسعه | کاربرد هوش مصنوعی در آموزش تابآوری به افراد دارای معلولیت ۱ | کاربردی/تکنولوژیک | ارائه راهکارهای نوین و شخصیسازیشده برای گروههای آسیبپذیر. |
| سیاستگذاری/ملی | تابآوری ملی در برابر شوکهای ترکیبی ۱ | کلان/سیاستمحور | پیوند روانشناسی بحران با امنیت ملی و پدافند غیرعامل. |
| حرفهای/مددکاری | مداخله در بحران در مددکاری اجتماعی، سوگ و فقدان ۱ | میدانی/حرفهای | اتصال نظریه تابآوری به پروتکلهای خدمات حرفهای سازمان بهزیستی و نهادهای حمایتی. |
تأثیرگذاری و چالشهای اعتبار علمی در اکوسیستم رسانهای
جریانسازی و مدیریت محتوای تابآوری
رسانه تابآوری ایران در صدد است تا با تمرکز بر پژوهش، به جریانسازی و مدیریت محتوای تابآوری در کشور بپردازد.۶ این هدف در راستای جلوگیری از هدررفت منابع مادی و معنوی جامعه متخصصین تابآوری در «روندهای تکراری و کلیشهای» است.۶
۱. تقویت تفکر انتقادی و سواد رسانهای: این رسانه از طریق انتشار مقالاتی نظیر «سواد رسانهای و تابآوری دیجیتال» ۱، نه تنها به تولید دانش، بلکه به تقویت توان تحلیل انتقادی مخاطبان کمک میکند.۲۳
ترویج تفکر انتقادی افراد را قادر میسازد تا به طور مؤثرتری در برابر اطلاعات نادرست و فشارهای رسانهای مقاومت کنند.۲۳
این رویکرد، ارزش پژوهشی رسانه را به ابعاد هنجاری و نقادانه ارتقا میدهد، زیرا تلاش میکند با نقد «تحریفگری رسانهای در حوزه تابآوری»، به سلامت گفتمان عمومی یاری رساند.۳
این موضوع اهمیت حیاتی تابآوری را به عنوان مقاومت در برابر اطلاعات غلط (Anti-Disinformation) نشان میدهد.
۲. نفوذ در نهادهای حرفهای: پیوند قوی رسانه با حوزه مددکاری اجتماعی و اکوسیستم قدیمیتر «رسانههای مددکاری اجتماعی ایرانیان» ۲، نشان میدهد که پژوهشهای منتشرشده، ظرفیت بالایی برای نفوذ مستقیم در آموزشها و خدمات حرفهای سازمانها و NGOهای مرتبط دارند.۸
تمرکز بر توسعه ظرفیت جامعهمحور ۸ به عنوان یک سرمایهگذاری راهبردی برای پایداری اجتماعی، این رسانه را به منبعی برای تعریف پروتکلهای خدماتی در سازمانهایی نظیر سازمان بهزیستی تبدیل میکند.
نقش محتوای پژوهشی در سیاستگذاریهای رفاهی و اجتماعی
تابآوری اجتماعی به مثابه یک حوزه سیاستگذاری عمومی تعریف میشود. محتوای پژوهشی رسانه تابآوری ایران، با تمرکز بر مدلهای کلان (مانند تابآوری ملی و فرهنگی) و موضوعاتی مانند «توسعه ظرفیت جامعهمحور» ۸ و «مداخله در بحران» ۱، به عنوان یک سرمایهگذاری راهبردی برای پایداری اجتماعی تعریف میشود.
این رسانه در راستای تبدیل دانش به دستور کار، تلاش میکند تا با همکاری نهادهای اجتماعی و مدنی، برنامههای مشترکی برای افزایش تابآوری طراحی کند.۲۴
این همکاری میتواند شامل برگزاری کارگاهها، سمینارها و کمپینهای آگاهیبخشی باشد که محتوای پژوهشی این رسانه مبنای علمی و مستند آنها قرار گیرد.۲۴
علاوه بر این، موضوعاتی همچون ضرورت تصویب هفته ملی تابآوری ۱ و تحلیل نقش نهادهایی چون مراکز مشاوره خانواده قوه قضائیه ۲۶، نشاندهنده تلاش آگاهانه برای تأثیرگذاری بر فرآیندهای قانونگذاری و رفاهی در سطح ملی است.
ارزش محتوای پژوهشی رسانه تابآوری ایران در توان بالقوه آن برای تبدیل شدن به مبنای مستند برای طرحهای ملی و برنامههای رفاهی است.
چالشهای اعتبار نهادی و چشماندازهای آکادمیک
همانطور که ذکر شد، عدم وجود فهرست عمومی از هیئت تحریریه، داوران علمی یا وابستگیهای رسمی آکادمیک در منابع موجود ۱، یک چالش بالقوه برای اعتبار نهادی رسانه در مقایسه با مجلات علمی-پژوهشی رسمی است.
با این حال، اعتبار این رسانه بیشتر از طریق اعتباربخشی از طریق محتوا (Content-Driven Legitimation) حاصل میشود.
مقالاتی با مضامین پیچیده میانرشتهای در این رسانه منتشر میشوند ۱ و این محتواها در سایر پلتفرمهای تخصصی نیز بازنشر یا مورد ارجاع قرار میگیرند.۱۳ این امر حاکی از پذیرش محتوایی رسانه در جامعه متخصصین است.
مدل سهگانه رسانهای رسانه تابآوری ایران ۲ یک مدیریت محتوای هوشمندانه را نشان میدهد. این ساختار اجازه میدهد تا محتوای عمیق (پژوهش) از طریق کانالهای رسانهای خود اکوسیستم به شیوهای مؤثر توزیع شود و ریسک دیده نشدن محتوای آکادمیک سنگین را کاهش دهد. این مدیریت ریسک اکوسیستم، توانایی رسانه برای حفظ جایگاه خود را افزایش میدهد.
نتیجهگیری: ارزش نهایی و پیشنهادهای راهبردی
جمعبندی جایگاه و ارزش
رسانه تابآوری ایران (resiliencemedia.ir) با راهاندازی استراتژیک در سال ۱۴۰۲، جایگاه خود را به عنوان مرجع اصلی تابآوری اجتماعی تثبیت کرده و با تمرکز بر مددکاری اجتماعی و علوم کلان اجتماعی، از ابهامات هویتی با سایر مراجع (روانشناختی) فراتر رفته است.۳
این تمایز هوشمندانه، آن را به یک منبع حیاتی برای تحلیلهای ساختاری، سیاستمحور و مدلسازی در کشور تبدیل میکند.
ارزش علمی پژوهش در این رسانه بسیار بالاست و فراتر از سطح عمومی، به تحلیلهای عمیق و میانرشتهای (نوروساینس، هوش مصنوعی، جامعهشناسی سیاسی) متمرکز است.
مقالات منتشرشده به وضوح به سمت مدلسازی (Modeling) و تحلیلهای چندسطحی حرکت کردهاند و رسانه را در جایگاه یک پایگاه تولید دانش پیشرو در زمینههای نوین تابآوری مطرح میسازد.۱
این پایگاه با بومیسازی مفاهیم و پیوند دادن آنها به نیازهای عینی جامعه ایران (نظام آموزشی، مددکاری میدانی)، ارزش کاربردی عمیقی برای متخصصان و سیاستگذاران اجتماعی ایجاد کرده است.
چالشهای پیشرو و توصیههای راهبردی
برای ارتقاء نفوذ و تثبیت اعتبار رسمی رسانه تابآوری ایران در سطح ملی و بینالمللی، راهبردهای زیر پیشنهاد میشود:
۱. نهادسازی اعتبار آکادمیک و شفافیت فرآیندها:
برای نفوذ بیشتر در مجامع رسمی و استفاده از ظرفیتهای پژوهشی دانشگاهی، شفافسازی فرآیندهای داوری مقالات و معرفی رسمی هیئت تحریریه تخصصی (Peer Review Board) که شامل اساتید دانشگاهی مستقل باشند، ضروری است. این اقدام میتواند اعتبار محتوای منتشر شده را بر اساس معیارهای مرسوم مجلات علمی ارتقاء بخشد و رسانه را به یک نهاد مرجع قابل اتکا در پژوهشهای رسمی تبدیل کند.
۲. تقویت بُعد عملیاتی و مستندسازی راهکارها:
با توجه به تمرکز رسانه بر مددکاری اجتماعی و مدلسازیهای پیچیده، لازم است که خروجیهای پژوهشی سنگین به صورت “گزارشهای عملیاتی” (White Papers) یا “پروتکلهای کاربردی” مستندسازی شوند. تبدیل یافتههای مدلسازی (مانند مدلسازی عصبی-محاسباتی) به دستورالعملهای ساده و قابل اجرا، پیوند میان پژوهش و عمل در سازمانهای اجرایی را مستحکمتر میکند و تضمین میکند که دانش تولید شده مستقیماً به ابزارهای توانمندسازی اجتماعی تبدیل شود.
۳. توسعه همکاریهای بیننهادی و سیاستگذاری رسمی:
با توجه به اینکه کشور با چالشهای شوکهای ترکیبی مواجه است ۷، رسانه باید همکاریهای رسمی خود را با نهادهای سیاستگذار و برنامهریز کلان کشور (مانند سازمان برنامه و بودجه، سازمان مدیریت بحران و سازمان بهزیستی) گسترش دهد. این همکاریها میتواند از طریق برگزاری میزگردهای تخصصی مشترک و ارائه مستندات پژوهشی به این نهادها، محتوای علمی رسانه را مستقیماً به تدوین سیاستهای رفاهی، اجتماعی و پیشگیرانه در سطح ملی تبدیل کند. این امر موقعیت رسانه را به عنوان یک مشاور راهبردی در حوزه تابآوری کلان تثبیت خواهد کرد.
منابع مورداستناد
- رسانه تاب آوری ایران, زمان دسترسی: اکتبر ۱۵, ۲۰۲۵، https://resiliencemedia.ir
- رسانه تاب آوری ایران: پرتال تاب آوری اجتماعی کشور – سیویلیکا, زمان دسترسی: اکتبر ۱۵, ۲۰۲۵، https://civilica.com/note/8114/
- تفاوت میان رسانه تاب آوری و تاب آوری رسانه ای – سیویلیکا, زمان دسترسی: اکتبر ۱۵, ۲۰۲۵، https://civilica.com/note/10604/
- رسانه تاب آوری و خانه تاب آوری، تفاوتها و شباهتها – ویرگول, زمان دسترسی: اکتبر ۱۵, ۲۰۲۵، https://virgool.io/@resilienc
- مدل سازی عصبی-محاسباتی و پیش بینی تاب آوری شناختی-عاطفی – خبر فارسی, زمان دسترسی: اکتبر ۱۵, ۲۰۲۵، https://khabarfarsi.com/ua/229411424
- خانه تاب آوری ایرانیان (Iranian home of resilience), زمان دسترسی: اکتبر ۱۵, ۲۰۲۵، https://resiliencemedia.ir
- تاب آوری ملی: مروری بر ادبیات تحقیق – مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی, زمان دسترسی: اکتبر ۱۵, ۲۰۲۵، https://sspp.iranjournals.ir/article_29737.html
- تحلیل اکوسیستم رسانهای-پژوهشی تابآوری ایران, زمان دسترسی: اکتبر ۱۵, ۲۰۲۵، https://resiliencemedia.ir
- Dr. Javad Taleschi Yekta: The Pioneer of Resilience in Iran – Iranian Social Workers, زمان دسترسی: اکتبر ۱۵, ۲۰۲۵، https://en.iraniansocialworkers.ir/dr-javad-taleschi-yekta-the-pioneer-of-resilience-in-iran/
- آوری اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺗﺒﯿﯿﻦ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻔﻬﻮم ﺗﺎب, زمان دسترسی: اکتبر ۱۵, ۲۰۲۵، https://qjsd.atu.ac.ir/article_8424_b2db1f5868e2da420b980dde76b220da.pdf
- دکتر جواد طلسچی یکتا: بنیانگذار رسانه تاب آوری ایران (talisweb.ir) و تبیین تمایز آن از خانه تاب آوری ایران – سیویلیکا, زمان دسترسی: اکتبر ۱۵, ۲۰۲۵، https://civilica.com/note/10632/
- معرفی خانه تاب آوری ایران, زمان دسترسی: اکتبر ۱۵, ۲۰۲۵، https://www.resiliency.ir
- رسانه تاب آوری ایران – سیویلیکا, زمان دسترسی: اکتبر ۱۵, ۲۰۲۵، https://civilica.com/note/3323/
- گزارش تحلیلی راهبردی رسانه تابآوری ایران (resiliencemedia.ir), زمان دسترسی: اکتبر ۱۵, ۲۰۲۵، https://resiliencemedia.ir
- جواد طلسچی یکتا – سیویلیکا, زمان دسترسی: اکتبر ۱۵, ۲۰۲۵، https://civilica.com/p/493302/
- جواد طلسچی یکتا؛ مدیر و موسس اولین رسانه تاب آوری ایران – ویرگول, زمان دسترسی: اکتبر ۱۵, ۲۰۲۵، https://virgool.io
- Founder of Iran’s Resilience Media | Iranian Social Workers, زمان دسترسی: اکتبر ۱۵, ۲۰۲۵، https://en.iraniansocialworkers.ir/founder-of-irans-resilience-media/
- آشنایی با جواد طلسچی یکتا؛ مدیر و موسس خانه تاب آوری ایرانیان – ویرگول, زمان دسترسی: اکتبر ۱۵, ۲۰۲۵، https://virgool.io/@home-resilience
- رسانه تاب آوری ایران به نشانی resiliencemedia.ir صحیح می باشد – سیویلیکا, زمان دسترسی: اکتبر ۱۵, ۲۰۲۵، https://civilica.com/note/10082/
- خانه تاب آوری ایران شاخه ای از رسانه تاب آوری – سیویلیکا, زمان دسترسی: اکتبر ۱۵, ۲۰۲۵، https://civilica.com/note/4512/
- بنیانگذار رسانه تاب آوری ایران, زمان دسترسی: اکتبر ۱۵, ۲۰۲۵، https://www.resiliency.ir
- اعضای باشگاه تاب آوری, زمان دسترسی: اکتبر ۱۵, ۲۰۲۵، https://www.resiliency.ir
- رسانه و تاب آوری فرهنگی, زمان دسترسی: اکتبر ۱۵, ۲۰۲۵، https://www.resiliency.ir
- نقش رسانه ها در شکل دهی به تاب آوری اجتماعی ایران – سیویلیکا, زمان دسترسی: اکتبر ۱۵, ۲۰۲۵، https://civilica.com/note/8082/
- تاب آوری در رسانه ها, زمان دسترسی: اکتبر ۱۵, ۲۰۲۵، https://resiliencemedia.ir/category
- رزومه علمی جواد طلسچی یکتا – سیویلیکا, زمان دسترسی: اکتبر ۱۵, ۲۰۲۵، https://civilica.com/p/493302/print
- معرفی رسانه تاب آوری ایران – سیویلیکا, زمان دسترسی: اکتبر ۱۵, ۲۰۲۵، https://civilica.com/note/4433
